Po rozliczeniu PIT za 2023 rok w maju przedsiębiorców czeka kolejny obowiązek rozliczeniowy. W zależności od wybranej formy opodatkowania działalności przedsiębiorcy muszą przekazać do ZUS roczne rozliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne za poprzedni rok. Podobnie jak w ubiegłym roku rozliczenie składki zdrowotnej za 2023 r. należy sporządzić w deklaracji ZUS DRA za kwiecień 2024 r. i złożyć do ZUS do 20 maja 2024 roku.
Każda osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, która w 2023 r. podlegała ubezpieczeniu zdrowotnemu i była opodatkowana podatkiem liniowym, skalą podatkową lub ryczałtem ewidencjonowanym, ma obowiązek rozliczyć w skali roku składki na ubezpieczenie zdrowotne. Rozliczenie pozwala ustalić kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne należnej za dany rok na podstawie przychodów/dochodów w nim osiągniętych.
Obowiązek rocznego rozliczenia składki zdrowotnej dotyczy przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą, którzy wybrali następujące formy opodatkowania:
- skala podatkowa,
- podatek liniowy,
- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
Nie dotyczy to przedsiębiorców płacących podatek w formie karty podatkowej, właścicieli jednoosobowych spółek z o.o. czy spółek komandytowych.
Przedsiębiorca rozliczający się na zasadach ogólnych
Roczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej jest ustalana za okres roku składkowego trwającego od 1 lutego danego roku do 31 stycznia następnego roku. W 2024 r. rozliczamy zatem podstawę wymiaru i składkę zdrowotną za okres od 1 lutego 2023 r. do 31 stycznia 2024 r.
Podstawę tę stanowi dochód z działalności gospodarczej ustalony za rok kalendarzowy (od stycznia do grudnia 2023 r.) jako:
- różnica między osiągniętymi przychodami (w rozumieniu updof) a
- poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów (w rozumieniu updof),
pomniejszona o kwotę opłaconych w tym roku składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Do przychodów uwzględnianych przy obliczeniu podstawy wymiaru składki nie zalicza się przychodów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, z wyjątkiem:
- dochodów osiągniętych z działalności prowadzonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej,
- dochodów z działalności gospodarczej osiągniętych z realizacji nowej inwestycji określonej w decyzji o wsparciu, o której mowa w ustawie o wspieraniu nowych inwestycji,
- przychodów podatników, którzy przenieśli miejsce zamieszkania na terytorium Polski, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85 528 zł,
- przychodów podatników, którzy sprawowali władzę rodzicielską w stosunku do co najmniej 4 dzieci, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85 528 zł,
- przychodów otrzymanych przez podatników po ukończeniu 60 roku życia w przypadku kobiety i 65 roku życia w przypadku mężczyzny, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85 528 zł, pod warunkiem że nie otrzymują emerytury lub renty rodzinnej.
W celu ustalenia rocznej składki zdrowotnej roczny dochód należy pomnożyć przez odpowiednią stopę procentową składki zdrowotnej:
- 9% – działalność opodatkowana według skali podatkowej,
- 4,9% – działalność opodatkowana podatkiem liniowym.
Należy pamiętać, że kwota rocznej składki zdrowotnej dla osób prowadzących działalność gospodarczą nie może być niższa niż 9% iloczynu liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w roku składkowym i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego, tj. 1 lutego 2023 r. (12 x 3490 zł = 41 880 zł), w przypadku składki obliczanej od rocznej podstawy jej wymiaru (w 2023 r. dla pełnego roku składkowego jest to kwota 3769,20 zł – 9% x 41 880 zł). Jeżeli ustalona w ten sposób roczna składka zdrowotna będzie niższa niż 3769,20 zł, należy dokonać dopłaty.
WAŻNE
Jeżeli przedsiębiorca prowadził działalność tylko przez część roku, składka zdrowotna będzie obliczana proporcjonalnie, z uwzględnieniem okresu prowadzenia działalności.
Przedsiębiorca rozliczający się ryczałtem
W przypadku przedsiębiorców opodatkowanych na zasadzie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych roczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej jest ustalana w zależności od kwoty rocznego przychodu.
Przychody osiągnięte z działalności gospodarczej opodatkowanej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (uwzględniane przy ustaleniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne) pomniejsza się o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne. W tych przychodach nie uwzględnia się przychodów niepodlegających opodatkowaniu, innych niż zwolnione z podatku w związku z przeniesieniem rezydencji podatkowej na terytorium Polski, wychowywaniem 4 dzieci oraz pozostawaniem na rynku pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego.
W przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych roczne rozliczenie składki zdrowotnej obejmuje rok kalendarzowy, tj. od 1 stycznia do 31 grudnia 2023 r.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne w przypadku tych osób wynosi 9% podstawy wymiaru.
Do ustalenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej przyjmuje się kwotę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. W IV kwartale 2022 r. była to kwota 6965,94 zł dla rozliczenia składki zdrowotnej za 2023 r.
Roczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, które stosują opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, wynosi za 2023 rok:
- 4179,56 zł– jeżeli przychody z działalności nie przekroczyły w tym okresie kwoty 60 000 zł (jest to liczba miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym roku pomnożona przez 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2022 r.),
- 6965,94 zł– jeżeli przychody z działalności nie przekroczyły w tym okresie kwoty 300 000 zł (jest to liczba miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym roku pomnożona przez 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2022 r.),
- 12 538,69 zł– jeżeli przychody z działalności przekroczyły w tym okresie kwotę 300 000 zł. (jest to liczba miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym roku pomnożona przez 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2022 r.).
W razie przekroczenia kwoty przychodów w danym miesiącu, za ten miesiąc należy rozliczyć składkę zdrowotną od podstawy wymiaru obowiązującej dla kolejnego progu przychodów.
Roczne rozliczenie składki w ZUS DRA za kwiecień
Rozliczenie roczne składki zdrowotnej należy wykazać w dokumencie rozliczeniowym za kwiecień 2024 roku:
- ZUS DRA– osoby prowadzące działalność jednoosobową,
- ZUS RCA– osoby opłacające składki za siebie oraz za inne osoby (np. zatrudnionych pracowników, zleceniobiorców).
Należy wypełnić blok „Roczne rozliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne”: XII w ZUS DRA lub III.F w ZUS RCA. Osoby prowadzące działalność gospodarczą wykazują w nich dane do wyliczenia rocznej składki odrębnie dla każdej z form opodatkowania (skala podatkowa, podatek liniowy, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych).
WAŻNE
20 maja 2024 r. jest ostatnim dniem, kiedy trzeba złożyć dokumenty rozliczeniowe za kwiecień 2024 r. wraz z rocznym rozliczeniem składki na ubezpieczenie zdrowotne za 2023 r. Jest to także termin na opłacenie należnych składek za kwiecień 2024 r. wraz z ewentualną dopłatą składki rocznej.
Na stronie internetowej ZUS dostępny jest kalkulator do obliczania rocznej podstawy wymiaru i składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Jeżeli w wyniku rocznego rozliczenia okaże się, że składka na ubezpieczenie zdrowotne została:
- opłacona w kwocie wyższej niż ustalona, będzie przysługiwał jej zwrot– chyba, że płatnik ma zaległości z tytułu składek lub nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego,
- opłacona w kwocie niższej niż ustalona– należy ją uregulować wraz ze składką za kwiecień 2024 r., czyli do 20 maja 2024 r.
Katarzyna Witczak